Znamy treść umowy na wykonanie aplikacji Kwarantanna Domowa. Czy rząd przepłacił?

Dostałem z Ministerstwa Cyfryzacji kopię umowy na wykonanie aplikacji Kwarantanna Domowa – części mobilnej, przeglądarkowej i serwerowej, wraz z informacją o zakresie i długości trwania wsparcia serwisowego. Spieszmy się czytać umowy, tak szybko wygasają. Ministerstwo Cyfryzacji będzie pozbawione wsparcia producenta jeszcze przed końcem tegorocznych matur – chyba, że dokupi je ze ćwierć miliona… miesięcznie.

Dodamy to oczywiście do już wydanych dwóch i pół miliona za program i prawie miliona na SMS-y. Dużo to czy mało? Zgroza i hańba czy jednak okazja? Na to pytanie nie odpowiedzą wam dziennikarze. Ja odpowiem. Poniżej znajdziecie oszacowanie, ile kosztowałoby napisanie takiego oprogramowania od zera. Same umowy są na końcu tekstu i pamiętajcie – to informacja publiczna, zapraszam do kopiowania.

Wyjaśnienie dla osób, które nigdy nie brały udziału w tworzeniu oprogramowania – aby wycenić koszt utworzenia nowego systemu informatycznego, z reguły określamy wszystkie zadania jakie ma on realizować, wyceniamy każde z osobna a potem sumujemy wyceny cząstkowe. Gdy wypisane zadania są zbyt duże (jak np. “wystawienie faktury”), dzielimy je na mniejsze (“wybór kontrahenta z listy”, “wybór towaru spośród niezerowych stanów magazynowych”) tak długo, aż pojedyncze zadania będą miały pracochłonność rzędu kilku-kilkunastu godzin.

Na końcu mnożymy taką wycenę przez jakiś współczynnik (np. z zakresu 1.25 – 2), aby zarezerwować czas na konieczne zmiany i poprawę błędów – im bardziej zgrany i doświadczony zespół, tym mniejszy mnożnik. Dostajemy koszty programowania. Na potrzeby tego tekstu zakładamy, że testowanie i zarządzanie to w sumie drugie tyle a analiza i wdrożenie zjedzą jeszcze po ćwiartce.

Aplikacja mobilna

Zakładamy, że aplikacja powstaje w środowisku Xamarin (tak, jak oryginalna Kwarantanna Domowa), więc w wycenie jakieś 20% zajmuje integracja z docelowym systemem operacyjnym.

Ponieważ szacowanie kosztów robię na szybko i na brudno, jednostką obliczeniową będzie cały osobodzień. Zakres funkcjonalny opisany w umowie i załącznikach jest bardzo wąski – zainicjowanie apki przez SMS, wyświetlanie komunikatów, wyświetlanie i obsługa zadania do realizacji, wyświetlanie i obsługa formularza do Pomocy Społecznej. I tyle. Przykładowe rozbicie aplikacji mobilnej na pojedyncze zadania będzie wyglądało następująco:

	osobodni
Konfiguracja repozytoriów i narzędzi	1
CI/CD	2
Architektura aplikacji	1
Design	1
Przygotowanie kolorystyki i tematu graficznego	1
Ekran logowania do kwarantanny	2
Ekrany info o programie/licencje/regulaminy	1
Ekran statusu zalogowanego użytkownika	2
Ekran bieżącego zadania	1
Ekran robienia zdjęcia	2
Formularz zapotrzebowania do Pomocy Społecznej	2
Ekran listy powiadomień	1
Obsługa wiadomości typu push	1
Diagnostyka i sygnalizacja łączności z siecią	1
Wykrywanie i blokada symulacji położenia	1
Model danych	2
ORM	2
Obsługa API REST, wysyłka w tle	2
Odświeżanie danych	1
Analityka, raportowanie	1
Ekstra bufor – Xamarin/iOS	3
Ekstra bufor – Xamarin/Android	3
Suma (roboczodni)	34
Suma z ryzykami i poprawkami (roboczodni+30%)	44

Bardzo krótkie objaśnienie dla osób spoza branży IT: CI/CD to systemy ciągłej integracji, ORM to takie coś z bazami danych, REST to coś z komunikacją sieciową. Umówmy się, że każda branża ma swój slang.

Wychodzi nam około 44 dni, czyli miesiąc pracy dwóch programistów. Tworzyłem aplikacje mobilne przez jakieś osiem lat i intuicja podpowiada mi, że jest to wartość nieco przeszacowana, ale zostawiamy jak jest.

Aplikacja webowa plus oprogramowanie serwerowe

Część serwerowa działa w chmurze Azure należącej do Microsoftu. Dzięki temu jest szybciej i znacznie taniej, niż realizacja wszystkich funkcji własnymi siłami – np. porównywanie podobieństwa twarzy na dwóch zdjęciach, które dawniej byłoby bardzo pracochłonne do napisania i kosztowne w utrzymaniu, dziś kosztuje mniej niż 1 Euro za tysiąc porównań.

Z treści umowy wiemy, że aplikacja ma importować dane o osobach na kwarantannie, wysyłać im zadania zrobienia selfie, przyjmować i przetwarzać zdjęcia, obsługiwać formularze z prośbą o asystę Pomocy Społecznej, tworzyć trzy rodzaje raportów i integrować się z zewnętrznym systemem do wysyłki SMS-ów. Do tego będzie jakiś panel zarządzania rolami i użytkownikami, podglądu/edycji/wyszukiwania osób na kwarantannie i to też w zasadzie tyle. Na rozpisce zadań mamy więc:

	osobodni
Konfiguracja repozytoriów i narzędzi	2
CI/CD	5
Architektura aplikacji cloud / Terraform	10
Kolorystyka i temat graficzny	3
Uwierzytelnianie i role	10
Endpoint – rejestracja nowego użytkownika	2
Endpoint – przyjmowanie i składowanie zdjęć	2
Weryfikacja twarzy (API cognitive-services)	2
Endpoint – przyjmowanie formularza dla Pomocy Społecznej	2
Import i deduplikacja danych przez SFTP	3
Tworzenie dziennych zadań (batch job)	3
Generowanie raportów ze złamanej kwarantanny	3
Generowanie raportów przyrostowych	2
Generowanie raportów dla Pomocy Społecznej	2
Wysyłka raportów (batch job + konfiguracja wysyłki)	5
Dashboard dla zalogowanego użytkownika	2
CRUD użytkownicy i role	3
CRUD osoby na kwarantannie (filtry/search/batch edit)	4
Przeglądanie osób na mapie	2
Edycja komunikatów dla osób	2
Integracja z systemem do wysyłki SMS	5
Suma (roboczodni)	74
Suma z ryzykami i poprawkami (roboczodni+30%)	96

Slangu ciąg dalszy – CRUD to nazwa na typowe operacje na zbiorach danych, batch job to zadanie wsadowe, Terraform to taki sposób na wyklikanie sobie konfiguracji ale bez klikania.

96 osobodni to nieco ponad miesiąc dla czterech osób (2 x devops, 1 x backend, 1 x frontend) i tu także intuicja mówi, że raczej jest to spodziewany nakład pracy. Osobom spoza branży należy się w tym miejscu wyjaśnienie, że podwojenie liczby osób zaangażowanych w projekt niekoniecznie skróci o połowę czas realizacji. Czemu? Ilustracja z pit-stopu Formuły 1: ośmiu mechanikom zmiana opon zajmuje pięć sekund, ale czterdziestu mechaników nie zmieni opon w jedną sekundę.

Wychodzi nam: ~140 osobodni na programowanie, ~70 na testowanie, ~35 na analizę, ~35 na wdrożenie i ~70 na zarządzanie. W przypadku tak prostego projektu analiza i zarządzanie są mocno przeszacowane, ale zostawiamy tę górkę na ekstra koszty wynikające ze współpracy z instytucjami publicznymi.

Po zsumowaniu otrzymujemy oszacowanie pracochłonności projektu Kwarantanna Domowa: 350 osobodni na realizację od zera.

Ile kosztuje 350 osobodni?

Gdy zlecamy produkcję oprogramowanie na zamówienie, mamy do wyboru: stałą cenę albo płatność według rzeczywiście poniesionych kosztów. Tak naprawdę różnica określa, która ze stron ponosi ryzyko niedoszacowania pracochłonności lub zmiany specyfikacji w trakcie realizacji. Zostawmy tę kwestię na boku i zastanówmy się, ile kosztuje godzina pracy członka zespołu.

W jednym projekcie spotykają się z reguły osoby o różnych rolach, różnym stażu i – co za tym idzie – różnych pensjach. Najwięcej kosztują programiści i architekci, nieco mniej testerzy czy wdrożeniowcy. Często jednak w wycenie kosztów operuje się ceną uśrednioną. My też tak zrobimy, by uprościć obliczenia.

350 osobodni to 2800 roboczogodzin. Przyjmijmy stawkę 200 zł/rh czyli miesięczny koszt pracodawcy 32 tys. zł za jedną osobę – w tej kwocie da się spokojnie zmieścić pensję, biuro, urlopy, koszty funkcjonowania firmy itd. Po przemnożeniu 2800 rh przez 200 zł/rh otrzymujemy 560 tysięcy złotych. Zapamiętajmy tę kwotę.

90 dni supportu

Koronawirus zostanie z nami przez kwartały, jeśli nie lata, więc zakładałem, że aplikacja Kwarantanna Domowa będzie utrzymywana i serwisowana przez co najmniej rok. Cóż, myliłem się – umowa stanowi, że wsparcie będzie realizowane przez… trzy miesiące, czyli do połowy czerwca.

Przerywamy nadawanie internetu aby podać komunikat – Ministerstwo Cyfryzacji udostępniło umowę na produkcję Kwarantanny Domowej. Zgadnijcie, co się skończy szybciej – tegoroczne matury 🎓 czy support aplikacji świadczony przez TakeTask 👨‍🏭

— Informatyk Zakładowy (@InfZakladowy) April 29, 2020

Ile kosztuje całodobowe wsparcie z czasem reakcji 2h i rozwiązania problemu w 8h? U jednego z poprzednich pracodawców za tygodniowy dyżur pod telefonem – 24/7 na trzeźwo i bez wyjazdu poza miasto, 15 minut na włączenie komputera i rozpoczęcie pracy – płacono jakieś 2000 zł a chętnych nigdy nie brakowało. Skądinąd dlatego, że interwencje zdarzały się raz czy dwa razy na miesiąc. Przyjmijmy jednak, że dziś trzeba na czyjąś całodobową gotowość do pracy wydać 1000 zł za dobę (31 tys. miesięcznie) plus cały etat na doglądanie systemu (32 tys.) – razem 63 tysiące złotych. Za kwartał daje to 189 tysięcy złotych.

Łączne koszty wytworzenia i kwartalnego wsparcia – 749 tysięcy złotych. Suta 25-procentowa rentowność pozwoli zaokrąglić tę kwotę do równego miliona złotych.

Tyle lub mniej kosztowałoby wyprodukowanie systemu Kwarantanna Domowa w ciągu miesiąca siłami czterech programistów, dwóch testerów, dwóch devopsów i cząstkowych etatów analityka oraz architekta.

Kupno gotowego produktu o trzydniowym czasie dostawy kosztowało 2.5 raza więcej. Dużo?

Cóż, tutaj dajemy nura w politykę. Właściwa firma zjawiła się we właściwym czasie we właściwym ministerstwie i zaoferowała wdrożenie gotowego produktu w trzy dni. Za dwa i pół miliona złotych. Typowy software house produkujący oprogramowanie na zamówienie robiłby to miesiąc i wziął milion złotych lub mniej – chyba, że z jakiegoś powodu termin by się obsunął i cała koncepcja nadzorowania aplikacją wzięłaby w łeb. Konkretne osoby z Ministerstwa Cyfryzacji podjęły decyzję, że warto doszuflować półtora miliona złotych, by mieć tę aplikację na już.

Teraz przynajmniej wiemy, ile przepłaciliśmy. Gdy epidemia wygaśnie, będziemy mogli przeliczyć sobie tę kwotę na jednego pilnowanego i porównać z kosztami dozoru policyjnego.

Ze szwagrem zrobili by my to za sto kafli

Owszem, dwóch zdolnych studentów wyklepie działający prototyp takiego systemu w tydzień. Nie, nie zdołają w drugi tydzień dociągnąć go do pełnej funkcjonalności a takiej na przykład dokumentacji nie dostarczą nigdy. Poza tym samo programowanie to mniej niż połowa pracy.

Z kolei firma TakeTask może podnosić zarzut, że wyprodukowanie Kantar Go kosztowało znacznie więcej i to będzie oczywiście prawda, ale Kwarantanna Domowa nie potrzebuje dynamicznie konstruowanych formularzy, ankiet z rozgałęzieniami czy innych zaawansowanych funkcji KantarGo. Mówimy wyłącznie o tym, ile trzeba byłoby zapłacić za zbudowanie od zera jedynie tych elementów, które rzeczywiście są potrzebne.

W powyższych rozważaniach nie uwzględniłem kosztów utrzymania infrastruktury ani wysyłki SMS-ów. Koszty usług Azure są pokrywane przez Ministerstwo Cyfryzacji, jednak raczej nie będą zbyt wysokie – szacuję je na kilka-kilkanaście tysięcy zł miesięcznie (choć oczywiście da się źle używać chmury i płacić dużo więcej).

Co innego SMS-y i Google Maps – z aneksów do umowy wiadomo, że do połowy kwietnia zarezerwowano na tę kwotę 800 tysięcy zł. Dowiadujemy się też, że jeden człowiek na kwarantannie otrzyma średnio 28 SMS-ów po 7 groszy sztuka (zagraniczne drożej).

Co tak naprawdę jest przedmiotem umowy?

Umowa z firmą TakeTask przynosi nam odpowiedź na ważne pytanie – co tak naprawdę kupiło ministerstwo? Wiemy już, że przedmiotem umowy jest licencja, zgodnie z którą:

• Ministerstwo może eksploatować pojedynczą instalację serwerową aplikacji Kwarantanna Domowa
• Ministerstwo ma prawo do instalacji środowisk testowego i zapasowego
• Ministerstwo otrzymało kod źródłowy do wszystkich części aplikacji (backend, frontend, mobile)
• Ministerstwo może dokonywać zmian w oprogramowaniu – co zgodnie z umową może jednak wyłączyć gwarancję lub wsparcie techniczne producenta

Dostęp do kodu źródłowego i prawo do jego modyfikacji to oczywiście dobra rzecz, niestety kary umowne nie uwzględniają problemu pojawiającego się nagminnie – opóźnień w dostarczaniu SMS-ów z powiadomieniem o zadaniu czekającym w aplikacji. O powszechności tego problemu świadczą komentarze w Google Play i pod wieloma artykułami na temat aplikacji, tymczasem w komunikacie prasowym firma TakeTask napisała o tych problemach: “skala zgłoszeń jest na poziomie błędu statystycznego”.

Co ciekawego w umowach?

Umowy ani załączniki nie zawierają żadnych sensacji. Oto komplet dokumentów, które otrzymałem:

Umowa na 4/DRU/2020 z dnia 18 marca 2020 na wykonanie systemu www i aplikacji na urządzenia mobilne – uwagę zwracają następujące postanowienia:

• dostawa do testów w 1 dzień i dostawa wersji produkcyjnej w 3 dni;
• deklaracja, że przyszły support nie będzie kosztował więcej niż 250 tysięcy złotych miesięcznie
• przekazanie źródeł aplikacji i zgoda na jej modyfikację przez Ministerstwo Cyfryzacji

Załącznik nr 2 do umowy ze Szczegółowymi Opisem Przedmiotu Umowy – ten dokument opisuje zamawianą funkcjonalność aplikacji

Załączniki nr 1, 3, 4, 5, 6 – pełnomocnictwo, procedura odbioru, umowa o powierzeniu przetwarzania danych osobowych z własnymi załącznikami, wzory protokołów i oświadczeń

Aneks nr 1 z dnia 1.04.2020 – podnoszący koszty SMS-ów i Google Maps z 200 do 400 tysięcy zł

Aneks nr 2 z dnia 17.04.2020 – podnoszący koszty SMS-ów i Google Maps z 400 do 800 tysięcy zł

Podsumowanie

Niniejszy artykuł zawdzięczamy ustawie o dostępie do informacji publicznej. Firma TakeTask nie odpowiedziała na żadne z pytań, które wysłałem na początku kwietnia.

W najbliższym czasie przyjrzę się aplikacji ProteGO Safe, która z hobbystycznego pomysłu pasjonatów zmieniła się w zarządzany przez Ministerstwo Finansów projekt komercyjny.

Szczegóły wkrótce.

---

Chcesz dowiedzieć się o kolejnych artykułach? Masz RSS, Facebooka, Twittera i Linkedina.

Jeśli zapiszesz się na newsletter (formularz poniżej), to NIE dostaniesz wiadomości o kolejnych tekstach, bo tam piszę mało ale za to rzeczy, które niekoniecznie trafią na bloga. Prawdopodobnie warto się zapisać. Pewności nie ma. Na razie nie napisał tego nikt z zapisanych.

PS: wszystkie kwoty brutto.